Çilekte Topraksız Tarım Uygulamaları

1.ÇİLEKTE TOPRAKSIZ KÜLTÜR UYGULAMALARI 
Topraksız kültür,her türlü tarımsal üretimin durgun veya akan besin eriyiklerinde, besin eriği sisinde veya besin eriyiği sisinde veya besin eriyikleriyle beslenmiş katı ortamlarda gerçekleştirilmesidir.Üretimin doğrudan besin eriyiklerinde gerçekleştirilmesi “su kültürü”(hidroponik),sulamanın besin eriyikleriyle yapılması şartıyla katı ortamlarda gerçekleştirilmesi “katı ortam kültürü” olarak adlandırılır. Topraksız kültürün amacı;bitkilerin gelişmesini besin solüsyonu yardımıyla sağlamak ,bitkilerin besin madde ve su gereksinimlerini stres meydana getirmeden karşılamak ve bunu abartılı olmayan harcamalarla gerçekleştirmektir.
 

3.Çilekte Topraksız Kültür Şekilleri (Uygulamaları) 
Topraksız kültür ;
*Katı ortam kültürü (agregat) *Su kültürü (hidroponik) olarak ikiye ayrılır.

3.1 Katı Ortam Kültürü 

Katı ortam kültüründe kullanılan ortamlar ise şöyledir;

İNORGANİK ORTAMLAR 
-kum -pomza taşı -çakıl- cam yünü- perlit- plastik köpük- vermikülit- curuf- kayayünü

ORGANİK ORTAMLAR 
-torf –talaş -ağaç kabuğu -çeltik kavuzu vs.
Agregat kültüründe her ülke kendi koşullarında en kolay bulunan ve bu amaçla kullanıma en uygun agregatların arayışı içine girmiştir.Agregat seçimi ile ilgili çalışmalar ülkemizde de sürdürülmektedir. Katı ortamların sterilizasyonunda buharın yanında metil bromit,vapam,sülfirik asit,formaldehit,etil alkol gibi kimyasallar kullanılmaktadır.

3.1.1 KATI ORTAM KÜLTÜR ŞEKİLLERİ

3.1.1.1 Yatak kültürü
Yatak kültüründe öncelikle agregatların konulabileceği yataklar hazırlanır.Yataklar genellikle 15-20 cm derinlik ve 30-120 cm genişliktedir.Yatak genişliğini bitki türü etkiler.Yatak uzunluğunu da yetiştirilecek yerin uzunluğu etkiler.
3.1.1.2 Torba-paket ve saksı kültürü
Topraksız kültürün bu şekli ,ülkemizde uygulanma şansı en yüksek olanıdır.Bu kültür şeklinde bitkiler toprak yerine herhangi bir agregat la doldurulmuş torba,paket,veya saksılarda yetiştirilmektedir.Paketler üretici tarafından hazırlanabileceği gibi piyasadan hazır olarak ta alınabilir.Paketler içine konulan agregat ya besin maddelerince zenginleştirilmiş yani gübrelenmiş yada gübrelenmemiştir.Satın alınınca bunun öğrenilerek alınması gerekmektedir.Fakat yaygın olarak kullanılan şekli besin maddelerince zenginleştirilmemiş agregatla dolu paket yada torbaların bitki yetiştirme sırasında besin eriyikleriyle sulanmasıdır.

Paket yapımında genelde 0.1 mm kalınlığında ve opak beyaz renkteki UV katkılı polietilen tercih edilir.Torba kültüründe 50*50 cm boyutlarında 0.25 cm kalınlığında basit torbalardan yararlanılabileceği gibi 50*65 cm boyutlarında 0.032 mm kalınlığındaki çöp torbalarından yararlanılabilir.İnce torbalar sağlamlaştırmak amacıyla iki torba iç içe konularakta kullanılabilir.
Paket,torba,saksı kültüründe üretim harcamaları tekrar kullanımlarla düşürülebilir.Örneğin humuslaşma oranı düşük olan sphagnum peat’i bile 3 defa arka arkaya,hiç sterilize edilmeden kullanılabilmiş,verimde önemli bir değişme olmamıştır. Perlitte önceki üretimde kök hastalığı olmamış olması şartıyla sterilize edilmeden 5-6 defa kullanılabilir.yanlız üretim sayısı arttıkça ürünle birlikte hastalık yapan organizmaların artacağı da unutulmamalıdır.bunun için buharla veya herhangi bir fungusit ile sterilizasyon yararlı olur. Sulama ya tek tek torbaların sulanması şeklinde yada kuşkusuz en ideal sulama şekli olan damlama sulama düzenleriyle yapılmaktadır. Paket hacmine göre paket başına dikilecek bitki sayısı değişir.Torba –paketler drenaj delikleri mutlaka açılmalıdır.Bu hem kök boğulmasını önler hem de torba-paketlerde tuz birikimini önler.Dış ülkelerde paket kültürüne uygun olarak hazırlanmış paketler,bitki türü dikkate alınarak gübrelenmiş şekilde de satışa sunuldukları için besin eriyikleriyle sulanma gereği ortadan kalkar,sadece su vermek yeterli olur.

Torbaların yatay yerleştiriliş şekli yatay ise “yatay torba kültürü”,torbalar tavana asılmış ise “dikey torba kültürü” adını alır.Bu sistemde plastik torbalar ve bükülmez borular kullanılabilir.Dikey torba kültürüne sosis kültürü de denir.

3.2. Su kültürü (hydrophonic) *Durgun su kültürü *akan su kültürü *aeroponik kültür

3.2.1.Durgun Su Kültürü
Durgun su kültürü bilinen en eski topraksız kültür örneğidir.Günümüzde sadece bitki beslemeye dayalı çalışmalarda kullanılmaktadır.Havalandırmalı ve havalandırmasız olmak üzere iki şekli vardır.Bu sistemde derinliği 30 cm yi geçmeyen bir tekne,küvet, veya tank kullanılır.
3.2.2.Akan su kültürü (Nutrient film tecnique-besleyici film tekniği)
Bitki yetiştirme kanallarından besin eriğinin fasılalı veya fasılasız bir şekilde akıtıldığı bir yetiştirme tekniğidir.Kanallardan besin eriği NFT (besleyici film tekniği) de olduğu gibi kök uçlarından birkaç mm veya derin akan su kültüründe olduğu gibi 4-5 cm ve daha fazla derinlikte akıtılabilir.
Besleyici film tekniği ;bitkilerin su,besin maddelerini ve oksijen gereksinimlerini karşılamak için,kök uçları boyunca besin eriğinin yüzeysel bir akış (birkaç mm derinliğinde) halinde akıtılması esasına dayalı oldukça yeni bir su kültürü şeklidir.Besleyici film tekniği,bitkilerin kök sistemlerinin besin solüsyonu akan siyah polietilen kanallar içinde yetiştirildiği basit bir hidroponik sistemdir.Bu sistemin gerçekleştirilebilmesi için;içinde bitki köklerinin geliştiği besin eriyiklerinin akıtıldığı kanallara,besin eriğine ve besin eriğini sisteme veren ve tekrar toplayan borular ve tanklara gereksinim vardır.
3.2.3 Aeroponic kültür
Temelde çıplak kök sistemine,besin eriyiklerinin fasılalı veya fasılasız sis halinde verilmesi esasına dayanan bir hava - su kültürüdür.Fasılalı uygulamada genelde 2-3 dakikada birkaç saniye püskürtme yapılır.Bu püskürtme şeklinin kökleri nemli tutmaya yeterli olduğu bilinir.Sistem yetiştirilecek bitkinin daha önceden belirlenmiş olan su ve besin maddesi gibi gereksinimlerini elektronik olarak karşılamaya yönelik modüler ünitelerden oluşmaktadır.Bu konu ile ilgili ilk çalışmalar;diğer topraksız kültür şekillerine kıyasla daha ucuz,daha pratik,daha kolayca mekanize edilebilen bir topraksız kültür arayışı ile başlamıştır.Sistemin en büyük avantajı su ve gübre kullanımında sağladığı ekonomiden kaynaklanmaktadır.Düşük kaliteli sular da bu sistemde rahatlıkla kullanıldığından su kalitesinin düşük,miktarının az olduğu bölgelerde bu sistem başarıyla kullanılabilir.

Toprakta DOMATES YETİŞTİRİÇİLİĞİ

Domates iklim değişikliklerine karşı daha dayanıklı olması nedeniyle en kolay yetiştirilebilecek sebzelerden biridir.

Domatesin botanik özellikleri: Tohumun çimlenmesi ile oluşan kökcük genç bitkinin 2-3 yapraklı devresine kadar uzunlamasına devam eder. Bu dönemde kök boğazına yakın bölgeden yan köklerin oluşumu başlar. Kazık ve yan kökler oldukça geç dallanır ve saçak kök oluşturur. Domateste şaşırtma yapılarak yan kök oluşumu teşvik edilir.
Açık alan yetiştiriciliğinde köklerin 100-150 cm derinliğe ve yanlara kuvvetli geliştiği halde sera yetiştiriciliğinde 40-100 cm derine 40-60 cm yanlara yayılmaktadır. Köklerin %72’lik kısmı toprağın 0-20 cm’lik üst kısmındadır. %22’si 20-50 cm ve %6’sı ise 50 cm’den daha derinde bulunur. Otsu yapıdaki gövde başlangıçta yuvarlak, yumuşak ve tüylüdür. Yaşlandıkça sertleşerek köşeli bir yapı kazanır. Domateste çiçekler salkım şeklinde oluşur. Çiçek salkımları basit (tek) veya çift (çatal) dallanma göstermektedir. Bazı çeşitlerde ise karışık salkım şeklinde görülmektedir.

İklim ve toprak istekleri: Domates ılık ve sıcak iklim sebzesidir. Sıcaklık -2 ile -3 dereceye düştüğünde bitki tamamen ölür. Gereğinden fazla nem ve sıcaklık bitkide hastalıkların meydana çıkmasına, sıcak ve kuru rüzgarlar da çiçek dökülmesine neden olur. Domateslerde normal gelişmenin olabilmesi için sıcaklığın 16-19 derecede olması gereklidir. Sıcaklığın 13 derecenin altına düşmesi halinde olgunlaşmanın geciktiği ve mahsulün çok azaldığı tesbit edilmiştir. Domates çiçek tozları 10 ve daha yukarı derecelerde, en iyi olarak da 27 derece civarında istenilen şekilde çimlenerek döllenme yeteneğini ve gelişmesini sürdürmektedir.
Domatesin toprak isteği kumludan, killiye kadar her toprakta yetişebilir. Derin, geçirgen su tutma kabiliyeti iyi, humus ve besin maddelerince zengin tınlı topraklar ideal topraklardır. Kumlu tınlı topraklarda erken ürün verir. Çorağa oldukça dayanaklıdır. En uygun toprak reaksiyonu pH 6,5 civarındadır. Düşük toprak asiditesine dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği:

* Çeşit seçimi: Bölgemizde sırık domates; yer (sofralık) domates, sanayi (salçalık) domates yetiştiriciliği şeklinde yapılmaktadır. Bölgemizde yetiştiriciliği yapılan, deneme ve demonstrasyonları kurulan sırık, bodur, sanayi domates çeşitlerinden bazıları şunlardır: Sırık domates (F1); Elif 190, Gökçe 190, Diyansa, Gülle, Target, Opera, Polaris, Astona, Mog. Sofralık (yer); H 2274, 5656, Merve. Salçalık; H 2274, Chipli, Riogranda, M 1103

* Ekim nöbeti: Kışlık sebzelerden sonra domates ekilebilir. Lahana ve baklagiller dometes için iyi bir ön bitkidir. Domatesten sonra baklagiller, havuç, salata, pancar ve hububat ekimi yapılır. Domates üst üste ekilmemelidir.

* Toprak hazırlığı: Toprak derin sürülmelidir. Sonbaharda pullukla toprak derince sürülür. İkinci sürüm ilkbaharda tavında yine pullukla yapılır. Sonra tırmık, tapan veya diskaro çekilerek kesekler kırılır. Domates derin köklü bir bitki olduğu için kültür alanlarında geçirimisiz pulluk tabanı oluşmuş ise çizel veya dippatlatan ile toprak işlenir.

* Ekim ve dikim: Yer domatesi için sıra arası 140-250 cm, sıra üzeri 40-50 cm olacak şekilde dikim yerleri hazırlanır. Sırık domates için sıra arası 80 cm, sıra üzeri 50-60 cm olmalıdır. Ayrıca 75x50, 100x40, 100x35 sıra aralık ve mesafelerinde de dikim yapılabilir. Fideler 5-6 yapraklı devrelerinde son don tarihi geçtikten sonra dikilip, can suyu verilir. salçalık domatesler için dikim aralık ve mesafesi 135x40 cm’ dir. Açık alanda sırık domates fide dikimi çift sıra dikim şeklinde de yapılır. Bu durumda aralık ve mesafeler 110x50x50 cm veya 100x60x50 cm olacak şekilde ayarlanır. Domates karık sulama ve damlama sulama ile yapılır. Yağmurlama sulama yapılmaz. Fide önceden hazırlanır. Masuralara tek veya çift sıra dikilir.

* Evsera İle Besleme Toprakta bitki tohumdan veya fideden Çiçek aşamasına gelinceye kadar kök ve gövde gelişiminde etkili olan evsera-1 bitki besini ağırlıklı(% 60 Evsera-1 + % 40 Evsera-2); Çiçeklenme ve Meyve Aşamasında ise Çiçek ve Meyve Geliştirici Evsera -2 Ağırlıklı Olrak Uygulanır. (% 25 Evsera-1 +% 75 Evsera -2 )Su kültüründe EC değeri 1,6 ile 2,2 Arasında Olması Önerilir.Su kültüründe PH 6-6,5 Arasında Olmalı

* Sulama: Toprakta Domates tarımında bitkiler üzerinde ilk meyveler görülünceye kadar mümkün olduğu kadar sulamadan kaçınılır. Bu devreye kadar dikim esnasında verilen cansuyu ile yetinilir. Bunun için çapalamaya önem verilir. İhtiyaç halinde sulama yapılabilir. İlk meyveler görüldükten sonra sulama önem kazanır. Mevcut şartlara göre toprak yapısı ve seçilen çeşit özelliğine göre uygun periyodlarla yeteri kadar sulama yapılır. Nihayet hasat başladıktan sonra her hasat sonrası sulama yapılmalıdır.

* Bakım: Fideler esas yerlerine dikilip, gelişmeye başladıktan yaklaşık iki hafta sonra . Hastalık ve zararlılar ile mücadele bir program dahilinde sürdürülür.

kaynak : Mustafa DEMİREL / Ziraat Mühendisi


KAYNAKLAR

Anonim,2005a. http://edis.efl.edu
Anonim,2005b. http://www.schundler.com
Anonim,2005c. http://www.batem.gov.tr
Anonim,2005d. http://www.agridept.gov.lk
Anonim,2005e. http://www.tartes.com.tr
Aybak,H.Ç.,2000.Topraksız kültür yöntemleri.Çilek yetiştiriciliği.Hasat
yayıncılık.Kadıköy,İstanbul.118.
Çelikel,G.,2002. Topraksız kültürde sebze yetiştiriliği.Tarım veköyişleri bakanlığı.Tarımsal
Araştırmalar Genel Müdürlüğü.Alata bahçe kültürleri araştırma enstitüsü.Çifti eğitim
broşürü. No:12 Mersin.
Sevgican,A.,1999. Topraksız tarım.Örtü altı sebzeciliği.Cilt 2.Ege Üniversitesi basım evi,
526,Bornova,İzmir.130